Y Tý - Những ô màu nước đổ (Phần 3)

Khám phá Y Tý!

Ý Tý là một thung lũng nằm ở độ cao trên 2.000m, lưng tựa vào dãy núi Nhìu Cù San, đỉnh núi cao tới 2.660m, gần như quanh năm mây phủ. Có rất nhiều điểm nổi tiếng được dân phuợt biết đến tên: Lao Chải, Nhù Cồ San, Cầu Thiên Sinh, Sín Chải, Hồng Ngài, Sim Sam... Cũng lên lịch từ trước đúng 15h bắt đầu xuất phát đi tìm hiểu cuộc sống của nguời dân bản địa.

Đường đi vào thôn đang làm dở.

Như này mà sedan vẫn chạy tốt.

Cũng có những đám mây đen kéo đến nhưng chỉ làm tô điểm thêm những vầng ánh sáng chiếu xuống đẹp hơn.

Vành đai biên giới.

Nói sedan chạy tốt thì cũng hơi quá, vì thực ra phải tay to, chân rất to mới vượt qua quãng đường đang làm dở này. Thậm chí phương án để xe lại để đi ké gầm cao đã được tính đến.

Xe em đi qua trước và chờ đợi. Tranh thủ hỏi han mấy bạn về đường, thấy mọi người nói xe anh thì đi vô tư nhưng đúng là chắc đi đâu hồi sau mới biết.

Có những bạn phượt đi ra từ đây sau hỏi mới biết là ở nhờ trường cấp 1 cho đỡ tốn kém.

Đường như này mà trẻ em cứ chân không chạy được.

Mâm nhậu nhìn thấy chụp ảnh thì hò reo xin kiểu.

Yếu tố độc đáo và hấp dẫn đầu tiên khi đến với bản làng người Hà Nhì ở Y Tý chính là ngôi nhà. Nếu như người Kinh có câu tục ngữ “Tậu trâu, lấy vợ, làm nhà” là ba việc lớn của một đời người, thì người Hà Nhì có câu “Lạ Khố Khố Hứ Chà” có nghĩa là ngôi nhà là quan trọng nhất.

Ngay từ đoạn xuống dốc đã bắt đầu xuất hiện các ngôi nhà trình tường đầu tiên, có vẻ hiện đại: mái lợp pro xi măng.

Con đường xuống độ dốc rất cao.

Đi chừng 1km thì đến thôn Lao Chải.

Lao Chải có 76 hộ dân, là thôn có số người Hà Nhì đen sinh sống đông nhất ở Ý Tý. Do cư trú trên vùng núi đá có độ cao trên 2.000m, quanh năm sương phủ, giá rét nên cuộc sống của người Hà Nhì Đen còn nhiều khó khăn, thiếu thốn. Nhưng với họ, sống trên cao để được gần trời.

Lũ trẻ ra đường hóng.

Con đường đi xuyên qua khu nhà trình tường.

Lao Chải cũng là thôn có tính thống nhất về mặt kiến trúc bởi các ngôi nhà trình tường trong thôn đều giống nhau từ hình thức, kết cấu, không gian sử dụng và cả cách bài trí trong nhà. Nhà trình tường không có hiên, chia hai vòng trong và ngoài, khung dáng hình vuông. Mái nhà có dốc ngắn, gồm 4 mái, ngày xưa được lợp bằng cỏ gianh, hiện tại đã được thay thế bằng các vật liệu mới. Móng nhà trình tường nằm ngay trên đất bằng, được đặt bằng các loại đá núi.

Nhà nào cũng thấy có 1 chum trữ nước to trước nhà.

Mỗi một ngôi nhà dựng trong một tập thể đều không thể nằm ngoài những quy định của bản, của làng của xã. Nhà ở của người Hà Nhì là nơi mang đậm nét nhất, nó thể hiện các phong tục tập quán, lối sống của mỗi cá nhân, nhóm người hay một tộc người. Ngôi nhà của dân tộc Hà Nhì khác với các dân tộc khác chính là được làm gần như hoàn toàn bằng đất và đá. Tuy ngôi nhà được trình bằng đất bùn nhưng rất kiên cố, đặc biệt thường tạo cảm giác ấm áp về mùa đông và mát mẻ vào mùa hè.

Ngôi nhà được dựng lên bằng tình cảm của anh em, họ hàng trong thôn bản, ngôi nhà như một minh chứng cho tinh thần đoàn kết của một cộng đồng. Điều đó lại càng khẳng định một lần nữa, tinh thần đoàn kết, tương trợ lẫn nhau của người Hà Nhì.

Kết cấu quan trọng nhất là tường nhà, được đắp dày từ 40 - 45cm, trong lõi có xếp đá cỡ nắm tay, cao khoảng 4 - 5m, giúp cho người Hà Nhì Đen giữ ấm tốt, thể hiện sự thích ứng với thời tiết lạnh giá ở cao nguyên Y Tý. Mặt tường bên trong và bên ngoài đều được mài nhẵn mịn. Giữa ngôi nhà là một cửa ra vào chính, và một cửa phụ ở đầu hồi bên trái hoặc bên phải để ra phía sau. Thêm một hai cửa nhỏ để thông gió, nhìn xa như lỗ tò vò. Sau cửa là bếp và giường ngủ.

Bản của người Hà Nhì phải được chọn nơi vùng núi cao dốc thoai thoải giống chiếc yên ngựa, xung quanh có nguồn nước quanh năm để đảm bảo việc tưới tiêu và nước sinh hoạt cho cả bản làng. Khí hậu được chọn là vùng khí hậu ôn đới, vừa ấm áp, vừa mát mẻ.

Những ngôi nhà trình tường độc đáo trông như những cây nấm mọc bên sườn núi.

Phía trước thấy đường vào Sín Chái xấu quá, nhưng đã đến đây thì cũng đành thử liều đi xem như nào. Đành báo mọi người đợi ở Lao Chải để thám thính trước.

Chắc chắn một điều nếu cố thì chắc cũng đến được nơi nhưng với mặt đường như này, gặp tay xe tải đi ngược chiều hắn thò đầu ra lắc lắc thì biết mức độ đường đẹp đến như nào rồi.

Qua trường tiểu học Y Tý 2.

Có lẽ những cung đường đi thôn này chắc phải dành cho Matiz mới chiến được. May mà quay ra xong cũng chưa vỡ lốp!

Phía trong cũng chỉ có các ngôi nhà trình tường đơn lẻ.

Bất ngờ bắt được hình ảnh thanh bình của thôn quê!

Trẻ em nơi đây chơi những trò chơi tự phát: trượt chậu nhựa vỡ trên bê tông.

Trông em.

Tiếp tục khám phá thôn Lao Chải, hành trình hỏi đường đi Cầu Thiên Sinh, chắc chắn không phải cây cầu ở gần cột mốc 92.

Đường đi ngắt quãng liên tục vì cảnh đẹp của ruộng bậc thang phản chiếu.

Các tay súng thi nhau bắn phá.

Hóa ra điểm Thiên Sinh là có thật và có mốc chỉ giới đàng hoàng.

Ruộng ở khu vực này có vẻ cũng không được đều cho lắm.

Con đường nhỏ nằm giữa các thửa ruộng ở 2 bên, thi thoảng cũng xuất hiện các ngôi nhà trình tường kiểu cũ, mái lợp bằng lá nhìn rất rêu phong.

Có lẽ càng đi sâu vào càng thấy khung cảnh thật yên bình, thơ mộng

Ruộng bậc thang thêu vào mây

Những đường cong vàng của nắng

Em thêu mùa vào thổ cẩm

Để ai say chẳng muốn về… (Nguồn thơ: cóp nhặt)

Cầu Thiên Sinh nằm ở cuối thôn Lao Chải, cách trung tâm xã Ý Tý gần chục km. Theo tiếng dân tộc Hà Nhì, cầu có tên là Thiên Sân Shù, dịch nghĩa là “trời sinh”. Trước kia cầu chỉ ngắn chừng 1m, trước đây là một tảng đá tự nhiên bắc qua khe sâu hun hút dưới là dòng suối Lũng Pô gầm gào tung bọt trắng xóa. Từ hàng trăm, hàng ngàn năm trước, qua sự vận động kiến tạo địa chất, khối đá khổng lồ đã bị nứt ra tạo thành khe đá này. Đây cũng là biên giới giữa hai nước Việt Nam – Trung Quốc.

Cầu Thiên Sinh.

Đến thăm cầu Thiên Sinh, thấy bên đầu cầu phía Việt Nam là cột mốc biên giới số 87 được xây bằng đá hoa cương, phía bên kia là cột mốc của Trung Quốc.

Phía nước bạn.

Tranh thủ ghi lại những kỷ niệm nơi đây, cũng hơi chạnh lòng ở phía bạn nơi đến thảm bê tông nhẵn thín, còn phía mình thì vẫn đường đá gồ ghề.

Gần 18h, trời cũng bắt đầu tối, nên mọi người cũng gọi nhau về để chuẩn bị cho bữa tối. Lên đến Y Tý rồi mà vẫn cứ uống loại xách chân từ đâu đó đem về mới chuẩn!

Sau một đêm ngủ chập trờn vì nhà nghỉ thì nhỏ mà cũng đông, buổi sáng ở Y Tý không khí quá trong lành. Buổi sáng se se lạnh, tối hôm trước trời mưa nên sáng hôm sau trong trong không gợn bóng mây. Kế hoạch săn mây bị phá sản. Loanh quanh Y Tý cũng nhỏ.

Nhà nghỉ Minh Thương.

Để xe trong chợ.

Chợ Y Tý không phải phiên nên vắng vẻ đìu hiu.

Cổng chợ giờ như này.

Loanh quanh vào ngó trường mầm non xem cơ sở vật chất có ổn không.

Ngày nghỉ nên cũng không có ai.

Mấy nhà nghỉ khác có vẻ cũng không đông khách mặc dù là ngày lễ, không hiểu ngày thường thì trên đây sẽ vắng vẻ đến mức độ nào.

(Còn nữa)