“Sưởi Ấm Bản Cao”: Trao yêu thương để những điều tử tế ở lại

Đoàn xe “Sưởi Ấm Bản Cao” trên quãng đường thực hiện các chương trình trước đó.

“Sưởi Ấm Bản Cao” là một trong những hoạt động của Cộng đồng Otofun - nơi vốn được biết đến với các chương trình đánh giá xe, những giải đua xe địa hình hay các sự kiện về ô tô được tổ chức bài bản, có cấp phép theo quy định Nhà nước. Tiền thân của “Sưởi Ấm Bản Cao” là các hoạt động thiện nguyện khởi nguồn từ một nhóm nhỏ thành viên trên diễn đàn Otofun, bắt đầu từ năm 2009, thời điểm quỹ OF Vì Cộng Đồng được hình thành.

Khi ấy, các chuyến đi chủ yếu mang tính tự nguyện, lực lượng tham gia không quá lớn, phương tiện và điều kiện tổ chức đều hạn chế. Theo thời gian, chương trình dần nhận được sự chung tay của nhiều thành viên cùng các tấm lòng hảo tâm, để rồi hành trình thiện nguyện được nối dài, tiếp cận thêm nhiều địa bàn còn khó khăn.

Trong những năm đầu, Otofun và quỹ OF Vì Cộng Đồng tập trung hỗ trợ các điểm trường tại khu vực Tây Bắc, với những phần việc thiết thực như xây dựng, sửa chữa lớp học, trao tặng sách vở, quần áo và đồ dùng học tập cho học sinh. Đến năm 2014, sau quá trình nhìn lại và thống nhất phương hướng tổ chức, chương trình chính thức được đặt tên là “Sưởi Ấm Bản Cao”, trở thành hoạt động thiện nguyện thường niên và được duy trì đều đặn cho đến nay trong cộng đồng Otofun.

Trước khi trở thành một chương trình có tên gọi chung, cũng như trong suốt quá trình triển khai sau này, “Sưởi Ấm Bản Cao” đã được định hình bởi chuỗi hoạt động hỗ trợ mang tính lâu dài, bám sát nhu cầu thực tế của các địa bàn vùng cao. Trọng tâm của chương trình là cải thiện điều kiện học tập cho học sinh và phần nào san sẻ khó khăn sinh hoạt với người dân địa phương, thông qua việc bổ sung cơ sở vật chất trường lớp, trao tặng nhu yếu phẩm, áo ấm, chăn màn trong những mùa đông khắc nghiệt. Ở mỗi điểm đến, quy mô hỗ trợ được điều chỉnh linh hoạt, phù hợp với điều kiện địa hình, thời tiết và hoàn cảnh cụ thể của từng cộng đồng.

Tính đến nay, chương trình đã lần lượt hiện diện tại nhiều xã vùng sâu, vùng xa trên cả nước. Có thể kể đến các địa điểm như: Ka Lăng (Mường Tè, Lai Châu) năm 2010; Dìn Phàn Sán (Hà Giang) năm 2011; Nậm Ban năm 2012; xã Pa Ủ, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu năm 2013; xã Nam Cao, huyện Bảo Lâm, tỉnh Cao Bằng năm 2014; Huổi Mí (Điện Biên) năm 2015; Thu Tà, huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang năm 2016; xã Ngọc Long, huyện Yên Minh, tỉnh Hà Giang năm 2017; Na Hỳ, Nậm Chua, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên năm 2018; xã Tà Tổng, huyện Mường Tè, tỉnh Lai Châu năm 2019; xã Xa Dung, huyện Điện Biên Đông, tỉnh Điện Biên năm 2020; Thượng Phùng, huyện Mèo Vạc, tỉnh Hà Giang năm 2021; Tri Lễ, huyện Quế Phong, tỉnh Nghệ An năm 2022; Chiềng Sơ, huyện Điện Biên Đông năm 2023; và Nà Bủng, huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên năm 2024.

Không tự định vị mình như một tổ chức thiện nguyện chuyên nghiệp, với “Sưởi Ấm Bản Cao”, mỗi chuyến đi còn là một hành trình trải nghiệm và đồng hành, trong đó việc hỗ trợ luôn được cân nhắc dựa trên điều kiện thực tế và khả năng của tập thể tại từng địa bàn cụ thể. Ông Trần Anh Tuấn, Trưởng ban tổ chức chương trình, cho biết: “Trước mỗi chuyến đi, chúng tôi đều dành thời gian tìm hiểu khá kỹ về địa bàn, từ điều kiện đi lại, sinh hoạt đến những khó khăn cụ thể của người dân và nhà trường. Trong quá trình thực địa, anh em trực tiếp quan sát, trao đổi thêm với chính quyền địa phương, thầy cô và bà con để nắm rõ nhu cầu thực sự. Có nơi cần áo ấm, có nơi lại thiếu bàn ghế, sách vở, thậm chí là đường đi hay phòng học cho học sinh. Mình đến đâu, thấy cần gì, phù hợp với khả năng của đoàn thì cùng nhau bàn bạc để làm, chứ không mang sẵn một mô hình cố định áp cho tất cả”.

Cũng bởi đi nhiều, chứng kiến nhiều, ông Tuấn cho rằng điều đáng quan ngại nhất trong hoạt động thiện nguyện không phải là huy động nguồn lực, mà là xác định đúng nhu cầu: “Nếu chỉ tặng quà thì không khó, nhưng tặng cái gì, tặng thế nào để không lãng phí và không tạo sự phụ thuộc thì lại là chuyện rất khác”. Chính vì vậy, kim chỉ nam được Ban tổ chức “Sưởi Ấm Bản Cao” xác định và theo đuổi xuyên suốt là: “Địa phương cần gì thì đề xuất, chương trình sẽ cân nhắc hỗ trợ đúng phần việc đó, thay vì cấp tiền mặt.” Ông Tuấn chia sẻ rằng có những điểm trường ban đầu đề xuất xây mới một số hạng mục, nhưng khi đoàn trực tiếp làm việc, khảo sát địa hình và điều kiện sinh hoạt, phương án đã được điều chỉnh cho phù hợp hơn. “Bên họ nêu nhu cầu, mình lắng nghe và cùng bàn bạc. Nhưng “Sưởi Ấm Bản Cao” không đưa tiền, mà hỗ trợ bằng việc trực tiếp triển khai. Nếu chỉ trao tiền, mình không thể biết việc khắc phục có được thực hiện hay không. Phải cùng làm, cùng nhìn thấy, mình mới hiểu và mới cảm nhận trọn vẹn ý nghĩa của việc giúp đỡ”, ông Tuấn nói.

Đồng thời, ông cũng thẳng thắn nhìn nhận: “Cái gì phù hợp thì tiếp tục, không phù hợp thì dừng. Thiện nguyện mà vô tình tạo thêm áp lực cho người được hỗ trợ thì sẽ không còn nhiều ý nghĩa”. Đối với ông làm thiện nguyện cần sự tỉnh táo để nhận rõ giới hạn của mình. Không phải khu vực nào cũng phù hợp để phát triển làng nghề, cũng không phải mô hình thành công ở nơi này có thể áp dụng nguyên vẹn cho nơi khác.

Và từ những trải nghiệm thực tế tại các địa bàn vùng cao, cách tiếp cận hỗ trợ cũng dần được mở rộng theo hướng linh hoạt hơn. Bên cạnh các hoạt động thuộc khuôn khổ “Sưởi Ấm Bản Cao”, một số thành viên của quỹ OF Vì Cộng Đồng, trong đó có ông Trần Anh Tuấn, đã tiếp tục tham gia các hoạt động hỗ trợ khác mang tính cá nhân hoặc độc lập như: Tham gia hỗ trợ sinh kế cho người dân địa phương thông qua việc trao con giống như lợn, dê, hay kết nối nguồn hạt giống, cây giống để học sinh bán trú và nội trú có thể trồng và chăm sóc ngay tại trường, góp phần cải thiện bữa ăn và hình thành thói quen lao động. Thông qua vai trò kết nối, ông Tuấn giới thiệu thêm các đơn vị thuộc hiệp hội xuất nhập khẩu đến làm việc trực tiếp với địa phương, nhằm tìm đầu ra ổn định cho sản phẩm mây, tre, đan của bà con. “Chúng tôi chỉ làm cầu nối. Còn việc làm được đến đâu, có bền hay không, vẫn phụ thuộc vào chính người dân”, ông Tuấn nhấn mạnh.

Về cách thức tổ chức, “Sưởi Ấm Bản Cao” duy trì sự phân tách rõ ràng giữa vai trò điều phối hoạt động và quản lý tài chính. Dù đảm nhiệm vị trí Trưởng ban tổ chức, ông Trần Anh Tuấn không trực tiếp nắm giữ hay điều hành nguồn quỹ đóng góp. Công tác tiếp nhận, theo dõi và sử dụng kinh phí được giao cho một thủ quỹ riêng trong Ban tổ chức, chịu trách nhiệm tổng hợp và công khai các khoản thu, chi. Toàn bộ thông tin tài chính của chương trình được cập nhật thường xuyên trên diễn đàn Otofun để các thành viên có thể theo dõi, giám sát và nắm bắt tiến độ sử dụng nguồn lực. Theo Trưởng Ban tổ chức, việc tách bạch vai trò này không chỉ nhằm bảo đảm tính minh bạch, mà còn giúp quá trình triển khai các hoạt động thiện nguyện diễn ra rõ ràng, tránh những chồng chéo không cần thiết và giữ được sự tin cậy trong cộng đồng.

Trong khi đó, ở các chuyến khảo sát thực địa, khâu được coi là nền tảng cho mọi quyết định hỗ trợ, ông Tuấn và một số thành viên chủ chốt thường tự thu xếp chi phí đi lại, ăn ở bằng nguồn cá nhân. Theo ông, đây là cách làm cần thiết để giữ sự chủ động và độc lập trong việc đánh giá thực tế địa bàn. “Mình đi khảo sát là để nhìn tận nơi, nghe tận chỗ, nên không thể lấy tiền đóng góp của cộng đồng cho những việc đó. Tiền quyên góp phải dành cho nhà trường và bà con”, ông Tuấn nói.

Cách làm này cũng giúp các quyết định hỗ trợ được đưa ra trên cơ sở trải nghiệm trực tiếp, thay vì chỉ dựa vào báo cáo hay đề xuất trên giấy. Việc không gắn khảo sát với ngân sách chương trình, ông đánh giá giúp người đi thực địa giữ được sự tỉnh táo cần thiết, thấy đúng thì làm, chưa phù hợp thì dừng, không bị áp lực “phải triển khai” vì đã trót sử dụng nguồn tiền chung. Chính sự tách bạch ấy, theo Ban tổ chức, là một trong những nguyên tắc để “Sưởi Ấm Bản Cao” duy trì được sự rõ ràng và niềm tin trong suốt nhiều năm hoạt động.

Nhìn lại hành trình thiện nguyện đã qua, ông Tuấn cho biết có những kỷ niệm không ồn ào nhưng khiến ông nhớ rất lâu. Đó là những lần sau vài năm trở lại đời sống thường nhật, ông bất ngờ nhận được tin nhắn từ các thầy cô giáo ở bản xa. Qua từng bức ảnh gửi về, những món đồ chơi, bàn ghế, sách vở, thiết bị học tập mà đoàn từng mang lên vẫn được các em sử dụng, giữ gìn cẩn thận. “Các thầy cô nói rằng các cháu vẫn chơi, vẫn dùng và rất nâng niu. Có cái đã cũ đi theo thời gian, nhưng chưa hỏng”, ông kể.

Với ông Tuấn, những khoảnh khắc ấy có ý nghĩa không kém bất kỳ chuyến đi nào. Không phải vì giá trị vật chất của món quà, mà bởi đó là dấu hiệu cho thấy sự hỗ trợ đã chạm đúng nhu cầu và được trân trọng. Ông nói: “Khi nhìn thấy những thứ mình từng góp công, góp sức vẫn còn được sử dụng sau nhiều năm, mình biết là mình đã làm đúng. Lúc ấy, cảm giác hạnh phúc đến rất nhẹ, nhưng đủ để bản thân mình muốn tiếp tục.”

Ngoài các hoạt động do mình khởi xướng và triển khai, những năm gần đây, quỹ OF Vì Cộng Đồng cũng tham gia phối hợp với Quỹ Thiện Tâm của Tập đoàn Vingroup trong những chương trình hỗ trợ người dân có hoàn cảnh khó khăn trên phạm vi cả nước, chủ yếu vào thời điểm cuối năm. Việc phối hợp được thực hiện trên tinh thần chia sẻ nguồn lực và kinh nghiệm, trong đó quỹ OF Vì Cộng Đồng tham gia ở vai trò đồng hành, hỗ trợ kết nối và triển khai tại cơ sở. Sự kết hợp này không nhằm mở rộng hình ảnh hay quy mô hoạt động, mà hướng tới việc tận dụng thế mạnh của mỗi bên để các phần hỗ trợ đến đúng đối tượng, đúng thời điểm. Trong bối cảnh nhu cầu trợ giúp ngày càng đa dạng, việc nhiều đơn vị cùng tham gia theo những cách khác nhau giúp giảm bớt áp lực cho từng chương trình riêng lẻ, đồng thời tạo điều kiện để nhiều hoàn cảnh khó khăn hơn được tiếp cận nguồn hỗ trợ một cách kịp thời và phù hợp với thực tế.

Song hành với đó là sự đóng góp bền bỉ của nhiều tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng đã gắn bó với quỹ OF Vì Cộng Đồng trong suốt quá trình hoạt động. Ban tổ chức trân trọng ghi nhận sự đồng hành của Quỹ Thiện Tâm; Hội Phụ tùng Ô tô Hà Nội; Hội Nội thất Ô tô Việt Nam; Công ty Cổ phần OTV; Công ty Cổ phần Glovimex; các doanh nghiệp thành viên thuộc hai hội chuyên ngành; Công ty Bất động sản HD HOME; cùng các chi hội Otofun địa phương như OF Hải Phòng, OF Thái Nguyên, OF Thanh Hóa…

Ngoài ra, nhiều câu lạc bộ và hội nhóm trong cộng đồng ô tô như Câu lạc bộ xe bán tải địa hình Việt Nam (PVC), Câu lạc bộ xe Colorado, Câu lạc bộ xe D-Max, Câu lạc bộ xe Ford… cũng như đông đảo thành viên Otofun trên cả nước đã góp sức theo những cách khác nhau, từ nhân lực, phương tiện đến nguồn lực vật chất. Chính sự chung tay thầm lặng nhưng đều đặn ấy đã tạo nên nền tảng để các hoạt động thiện nguyện không chỉ được duy trì, mà còn từng bước đi vào chiều sâu và lan tỏa một cách bền vững.

Từ những gì đã trải nghiệm, ông Trần Anh Tuấn cho rằng điều giữ chân nhiều người khi muốn đóng góp cho xã hội không phải là thiếu điều kiện, mà là sự do dự. Nhiều người nghĩ mình còn nhỏ bé, làm được chẳng đáng là bao, hoặc sợ bắt đầu rồi không theo được đến cùng. “Nhưng nếu cứ chờ đủ đầy thì sẽ không bao giờ có chuyến đi đầu tiên”, ông nói. Theo ông, thiện nguyện không đòi hỏi những cam kết lớn lao hay nguồn lực vượt quá khả năng, mà cần sự dấn thân vừa sức và tinh thần trách nhiệm với việc mình đã chọn:“Chỉ cần bắt tay vào làm, làm tử tế trong phạm vi của mình, đi đến đâu chắc đến đó. Khi mình nghiêm túc với phần việc nhỏ, những điều lớn hơn sẽ tự nhiên đến”.

Như vậy, sau hơn một thập kỷ, “Sưởi Ấm Bản Cao” không đi tìm những dấu mốc được đo đếm bằng quy mô hay con số. Điều chương trình kiên trì theo đuổi là sự đúng đắn trong từng quyết định: “Làm trong khả năng của mình, xuất phát từ nhu cầu thực tế và để lại những phần việc có thể tiếp tục được sử dụng sau khi đoàn rời đi”. Với ông Trần Anh Tuấn, một chuyến đi chỉ thực sự trọn vẹn khi mỗi hạng mục hỗ trợ đều được đặt trên nền tảng khảo sát kỹ lưỡng, được thực hiện đến nơi đến chốn và giải quyết phần nào trăn trở của nhà trường hay người dân địa phương.

Tiếp nối chặng đường đầy ý nghĩa, năm nay “Sưởi Ấm Bản Cao” lựa chọn xã Bó Sinh, tỉnh Sơn La làm điểm đến. Đây là địa bàn vừa hứng chịu những thiệt hại nặng nề sau các đợt bão lũ liên tiếp, khi nhiều công trình hạ tầng bị phá hủy, đời sống sinh hoạt và việc học tập của học sinh gặp không ít gián đoạn. Trong bối cảnh ấy, chương trình không đặt ra những mục tiêu lớn lao hay cam kết vượt quá khả năng, mà kiên định với cách làm quen thuộc: Khảo sát kỹ, lựa chọn đúng và đồng hành bằng những phần việc cụ thể, có thể kiểm chứng bằng thực tế.

Trước khi đưa ra quyết định, quỹ OF Vì Cộng Đồng đã trực tiếp tổ chức đoàn khảo sát tại cụm trường Bó Sinh, thuộc xã Bó Sinh mới, tỉnh Sơn La. Qua thực địa, đoàn ghi nhận cụm trường hiện gồm 6 điểm trường mầm non, 3 điểm trường tiểu học và 1 điểm trường trung học cơ sở, với khoảng hơn 1.500 học sinh của cả ba cấp học. Đây là con số không nhỏ đối với một địa bàn miền núi còn nhiều khó khăn, đặc biệt trong điều kiện cơ sở vật chất bị ảnh hưởng nặng nề sau thiên tai.

Sau các đợt bão lũ số 3 và số 4 vừa qua, lũ quét đã gây thiệt hại nghiêm trọng tại nhiều khu vực trong xã. Nhiều cây cầu bị cuốn trôi, giao thông chia cắt, người dân và học sinh buộc phải lội suối mỗi ngày để di chuyển từ bản ra đường chính. Những hình ảnh ấy không chỉ phản ánh mức độ tàn phá của thiên tai, mà còn cho thấy những trở ngại hiện hữu trong việc duy trì việc dạy và học một cách ổn định.

Từ kết quả khảo sát và đánh giá thực tế, quỹ OF Vì Cộng Đồng quyết định triển khai chương trình “Sưởi Ấm Bản Cao” năm nay tại cụm trường Bó Sinh, tập trung hỗ trợ nhà trường và học sinh của cả ba cấp học. Kỳ vọng không dừng lại ở việc khắc phục trước mắt, mà là góp phần san sẻ phần nào khó khăn với thầy cô và học sinh nơi đây, để việc dạy và học bớt chật vật hơn sau thiên tai. Với những người làm chương trình, đặc biệt là Trưởng ban Tổ chức nói riêng và các thành viên nói chung, ý nghĩa của chuyến đi không nằm ở quy mô hay hình thức, mà ở việc hiện diện đúng lúc, làm những gì cần làm và để lại những giá trị có thể tiếp tục được sử dụng lâu dài như một cách “chung tay tái thiết sau lũ” bằng sự thận trọng và trách nhiệm.

Hằng Nga - Minh Hằng