Tìm hiểu các loại ghế trẻ em có thể sử dụng trong xe ô tô

Hình ảnh minh họa ghế trẻ em cho xe ô tô được Cục CSGT đăng tải trên Facebook

Khi nhu cầu sử dụng ô tô gia đình tăng nhanh, ngày càng nhiều phụ huynh chú ý đến việc lựa chọn loại ghế trẻ em phù hợp cho con nhỏ, nhất là lúc thời điểm áp dụng quy định mới đang đến gần. Trên thị trường hiện có nhiều nhóm ghế khác nhau, từ ghế quay về phía sau cho trẻ sơ sinh đến ghế nâng cho trẻ lớn hơn, mỗi loại được thiết kế nhằm giải quyết một nhu cầu an toàn riêng. Vì trẻ em có đặc điểm cơ thể khác với người lớn, việc hiểu rõ từng loại ghế, thời điểm chuyển đổi giữa các giai đoạn và tiêu chí lựa chọn theo độ tuổi, chiều cao và cân nặng là yếu tố cốt lõi để bảo đảm an toàn tối đa cho trẻ.

Thay vì chờ đến khi quy định bắt buộc có hiệu lực, phụ huynh nên chủ động tìm hiểu các loại ghế phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ. Mỗi dòng ghế được tạo ra để xử lý những nguy cơ cụ thể trong va chạm giao thông, vì vậy chọn đúng loại và dùng đúng thời điểm là bước quan trọng nhất trong hành trình bảo vệ an toàn cho trẻ trên ô tô.

Vì sao thiết bị an toàn cho trẻ em lại quan trọng

Nhiều nghiên cứu quốc tế và khuyến cáo của cơ quan chức năng trong nước cho thấy trẻ em dễ bị tổn thương hơn do cấu trúc xương, đầu và cổ chưa phát triển hoàn thiện. Một ghế trẻ em đạt chuẩn, lắp đặt đúng cách, giúp giảm đáng kể lực tác động lên cơ thể trẻ trong va chạm và hạn chế nguy cơ chấn thương nặng. Chính vì vậy, việc sử dụng ghế an toàn đúng giai đoạn không chỉ là tuân thủ quy định, mà còn là biện pháp thiết thực để bảo vệ sức khỏe của trẻ.

Quy định và tiêu chuẩn mới tại Việt Nam

Từ ngày 1/1/2026, theo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, người điều khiển ô tô phải bảo đảm trẻ dưới 10 tuổi hoặc cao dưới 1,35 m được cố định bằng thiết bị an toàn phù hợp và không ngồi cùng hàng ghế với tài xế nếu xe có từ hai hàng ghế trở lên. Đây là yêu cầu bắt buộc và người lái có thể bị xử phạt khi không tuân thủ.

Song song đó, Bộ Giao thông Vận tải đã ban hành QCVN 123:2024 kèm theo Thông tư 48/2024/TT-BGTVT, thiết lập bộ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia cho thiết bị an toàn trẻ em trên ô tô. Bộ tiêu chuẩn này quy định rõ khái niệm “thiết bị an toàn cho trẻ em”, cách phân loại các nhóm ghế, yêu cầu kỹ thuật, quy trình thử nghiệm và chứng nhận hợp quy trước khi sản phẩm được phép lưu hành trên thị trường Việt Nam.

Các loại ghế và giai đoạn sử dụng

Ghế quay về phía sau (Rear-facing seat)

Đây là lựa chọn an toàn nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Ghế quay về phía sau hỗ trợ tối đa vùng đầu, cổ và cột sống trong va chạm phía trước, tức dạng va chạm phổ biến nhất trong thực tế. Trẻ sơ sinh (0–12 tháng) bắt buộc phải dùng ghế quay về sau. Với nhiều ghế hiện đại, trẻ có thể tiếp tục dùng đến 2, 3 hoặc thậm chí 4 tuổi, miễn là chưa vượt quá giới hạn chiều cao hoặc cân nặng do nhà sản xuất quy định. Đây cũng là xu hướng “quay về sau càng lâu càng tốt” được khuyến nghị quốc tế.

Ghế quay về phía trước có đai an toàn 5 điểm (Front-facing seat)

Phù hợp khi trẻ đã vượt ngưỡng sử dụng ghế quay về sau. Đai an toàn 5 điểm cố định vai và hông, giúp phân tán lực va chạm và hạn chế tối đa chuyển động về phía trước. Nhiều trẻ bắt đầu ngồi ghế quay về trước vào khoảng 2–3 tuổi và tiếp tục sử dụng đến 5–7 tuổi, tùy theo giới hạn chiều cao – cân nặng của ghế. Phụ huynh cần chú ý điều chỉnh dây đai đúng vị trí và siết vừa vặn.

Ghế chuyển đổi (Convertible seat)

Ghế chuyển đổi là loại ghế có thể sử dụng ở cả hai chế độ: quay về phía sau cho trẻ sơ sinh và quay về phía trước khi trẻ lớn hơn. Ưu điểm lớn nhất của loại ghế này là tính linh hoạt, cho phép phụ huynh sử dụng liên tục trong nhiều năm mà không cần thay đổi ghế quá sớm. Ở chế độ quay về sau, loại ghế này thường có giới hạn chiều cao và cân nặng cao hơn ghế sơ sinh dạng nôi xách, giúp trẻ có thể quay về sau lâu hơn. Khi trẻ vượt giới hạn của chế độ này, ghế có thể chuyển sang quay về trước với đai 5 điểm để tiếp tục bảo vệ trẻ cho đến khi sẵn sàng chuyển sang ghế nâng.

Ghế nâng (Booster seat)

Dành cho trẻ đã lớn nhưng chưa đủ chiều cao để dây an toàn ôm đúng vị trí. Ghế nâng làm tăng chiều cao của trẻ, giúp dây vai đi qua giữa ngực và dây đai bụng nằm thấp qua phần hông, tương đương vị trí chịu lực tốt nhất. Thông thường, trẻ cần ghế nâng từ 5–6 tuổi cho đến khi đạt khoảng 1,35 mét, phù hợp với ngưỡng mà quy định tại Việt Nam áp dụng từ năm 2026.

Ghế đa năng (All-in-one seat)

Các loại ghế này được thiết kế để sử dụng trong nhiều chế độ và giai đoạn chuyển tiếp của trẻ: quay về sau (cho trẻ 0–2 tuổi), quay về trước có đai (cho trẻ 2–7 tuổi), và ghế nâng cho trẻ lớn hơn. Ưu điểm là tuổi thọ sử dụng dài, giúp phụ huynh tiết kiệm chi phí và đỡ bận tâm thay đổi; tuy nhiên kích thước thường lớn, có thể không phù hợp với một số dòng xe nhỏ tại Việt Nam.

Tiêu chuẩn và chứng nhận tại Việt Nam

Khi mua ghế trẻ em, phụ huynh nên ưu tiên sản phẩm có chứng nhận hợp quy theo QCVN 123:2024, vì đây là tiêu chuẩn kỹ thuật chính thức tại Việt Nam. Nếu xe có trang bị ISOFIX, việc chọn ghế tương thích sẽ giúp giảm nguy cơ lắp sai và tăng độ ổn định.

Lắp đặt, lỗi thường gặp và hỗ trợ

Hiệu quả bảo vệ của ghế trẻ em phụ thuộc lớn vào việc lắp đặt đúng cách. Phụ huynh nên đọc kỹ hướng dẫn của nhà sản xuất ghế và tài liệu của xe để hiểu rõ đường đi dây đai, điểm gắn ISOFIX và cách cố định đúng chuẩn. Khi kiểm tra, ghế không nên lắc quá 2–2,5 cm tại điểm cố định. Trẻ không nên mặc áo khoác dày khi ngồi ghế và dây đai phải ôm sát cơ thể.

Hiện nay, nhiều cửa hàng chuyên dụng, trung tâm an toàn giao thông và một số tổ chức xã hội đã bắt đầu triển khai dịch vụ hỗ trợ lắp đặt ghế trẻ em. Các hoạt động tư vấn, truyền thông và tập huấn dự kiến sẽ tăng mạnh trong thời gian gần đến mốc 1/1/2026.

Liên hệ giữa tiêu chuẩn quốc tế và quy định tại Việt Nam

Tiêu chuẩn UN ECE R129 (i-Size) của châu Âu hiện được xem là một trong những bộ tiêu chuẩn tiên tiến nhất, phân loại ghế theo chiều cao, tăng cường bài kiểm tra va chạm bên và khuyến khích kéo dài thời gian quay trẻ về phía sau. Nhiều sản phẩm trên thị trường quốc tế đáp ứng chuẩn này, tuy nhiên khi lựa chọn sản phẩm dùng tại Việt Nam, phụ huynh vẫn nên ưu tiên các thiết bị được chứng nhận hợp quy theo QCVN 123:2024.

Bên cạnh đó, các cơ quan an toàn giao thông quốc tế như NHTSA của Mỹ đều thống nhất rằng việc sử dụng ghế nên dựa trên giới hạn của sản phẩm và độ vừa vặn thực tế của trẻ, thay vì chỉ dựa vào độ tuổi. Những nguyên tắc này trùng khớp với định hướng mà các chuyên gia và cơ quan chức năng Việt Nam đang khuyến nghị, giúp phụ huynh có cơ sở rõ ràng khi lựa chọn và sử dụng ghế trẻ em.

Duy Thành