“Lật tẩy” huyền thoại cánh quạt xanh Bavaria - sự hiểu nhầm về logo BMW

Logo Rapp đổi thành logo BMW vào năm 1917.

Tận tới khi mẫu thiết kế logo BMW mới được giới thiệu vào đầu tháng 3/2020, tập đoàn này mới lần đầu tiên khẳng định huyền thoại “cánh quạt xanh Bavaria” là một sự hiểu nhầm kéo dài suốt hơn 8 thập kỷ.

“Nhiều người tin rằng logo BMW là sự cách điệu từ hình cánh quạt máy bay đang quay”, người đàn ông đạo mạo nhưng tính cách trẻ trung và có gu thẩm mỹ Fred Jakobs, làm việc tại BMW Group Classic, nói. “Sự thật là không phải”. BMW Group Classic của Jakobs là đơn vị quản lý hoạt động Bảo tàng BMW tại Munich.

Vậy vì đâu dẫn đến sự nhầm lẫn?

Không ai không biết đến hãng BMW, niềm đam mê của vô số đàn ông và của cả rất đông phụ nữ với những chiếc xe, cả 4 bánh và 2 bánh, luôn đi đầu trong các xu hướng mới về giao thông. Nên các câu chuyện xung quanh một biểu tượng của ngành công nghiệp xe hơi luôn là đề tài thú vị.

Logo BMW lần đầu tiên xuất hiện trên phố, trên bình xăng chiếc xe huyền thoại BMW R32, vào năm 1923.

Trước khi nói chuyện về logo, nào hãy cùng quay về với lịch sử của hãng xe sang số 1 thế giới. Cũng như rất nhiều nhà sản xuất ô tô khác, BMW vốn không phải người “trong ngành”. Ban đầu đây là công ty chế tạo động cơ máy bay Rapp Motorenwerke. Tất nhiên, nơi chôn nhau cắt rốn của Rapp thì vẫn là Munich, thủ phủ bang Bavaria, miền nam nước Đức.

Năm 1917, công ty đổi tên thành Bavarian Motor Works - BMW (tiếng Đức là Bayerische Motoren Werke) và mở rộng lĩnh vực hoạt động với ý định sản xuất động cơ cho cả tàu thuỷ, máy nông nghiệp và thêm xe hơi. Vào lúc đó, hãng còn quá bận rộn nhiều công to việc lớn nên chưa thèm nghĩ tới việc đổi logo. Họ không thấy cần thiết phải làm điều đó vì số lượng khách chỉ đếm trên đầu ngón tay chứ không phải là hàng chục triệu quý ông khắp toàn cầu như bây giờ. Theo cách gọi hiện nay, công ty vẫn đang hoạt động theo mô hình kinh doanh là B2B chứ không phải B2C. Dù mở rộng lĩnh vực kinh doanh, phần doanh thu chính vẫn đến từ việc sản xuất, bán và bảo trì động cơ cho các máy bay chiến đấu của không quân Đức.

Logo BMW khi mới đổi tên, vẫn đang tập trung sản xuất các loại động cơ, nhất là cho máy bay.

Đến cuối năm 1917, logo BMW đầu tiên ra đời, thay thế cho logo Rapp. Vẫn có hình tròn, logo này gồm 2 vòng tròn màu vàng lồng vào nhau. Giữa 2 vòng này được sơn đen, có gắn chữ BMW cũng màu vàng. Bên trong vòng tròn nhỏ chia thành 4 phần bằng nhau, sơn màu xanh trắng, bố cục đối xứng. Sau một thế kỷ, logo của hãng đã nhiều lần chỉnh sửa nhưng cơ bản vẫn giữ nguyên hình dạng này.

Phần ô xanh trắng đối xứng trở thành biểu tượng nổi tiếng khắp thế giới được hiểu nhầm lâu nay là cánh quạt xanh Bavaria. Quả thực nó cũng giống với cánh quạt gắn ở đầu những chiếc máy bay cổ lỗ đang quay tít, với màu xanh tượng trưng cho bầu trời nước Đức. Trên thực tế, hai màu này được lấy từ màu cờ của bang Bavaria. Bang này lớn nhất và nằm ở miền Nam nước Đức, nhưng được mệnh danh là “Trái tim châu Âu”. Nó có đường biên giáp với Thụy Sỹ, Áo và Cộng hòa Séc, lôi cuốn bởi vẻ đẹp tự nhiên và hàng trăm công trình kiến trúc đặc sắc. Mỗi năm có tới 26 triệu du khách chọn Bavaria làm điểm tham quan. BMW thì nổi tiếng thật, nhưng có lẽ cũng không hơn được Lễ hội bia Oktoberfest quyến rũ với những cô gái nõn nà ôm cả vòng cung những ly bia sóng sánh vàng rực rạo trước ngực.

Mẫu quảng cáo năm 1929 đã mạnh dạn đặt logo BMW vào đúng vị trí cánh quạt máy bay.

Câu chuyện về vùng đất thú vị này chúng ta sẽ bàn đến trong dịp khác. Trở lại với logo BMW, khi vẽ ra logo mới, các nhà thiết kế đã buộc phải sắp xếp các màu xanh trắng đối xứng với nhau. Không phải để mô tả hình cánh quạt, mà đơn giản vì theo luật bản quyền thời ấy, không được sử dụng màu cờ của bang cho các mục đích thương mại.

Như thế ta có thể thấy cả vòng tròn lẫn màu trắng xanh, chả cái gì liên quan đến cánh quạt hết. Duy nhất có một thứ tạo nên sợi dây mỏng manh tới giai thoại truyền miệng nổi tiếng kia là những chiếc máy bay. Chính từ đây dẫn tới sự hiểu lầm.

Hình minh hoạ bài viết trong tạp chí nội bộ của BMW, trong đó lần đầu tiên logo BMW được ví von với cánh quạt xanh Bavaria.

Năm 1929, trong một quảng cáo cho loại động cơ máy bay mới, hãng BMW nhìn thấy sự tương đồng trong hình dạng nên đã mạnh dạn đặt logo lên vị trí của cánh quạt máy bay. Dù vậy, cũng chưa có gì xảy ra. Cho đến tận năm 1942, một bài viết trong tạp chí nội bộ mang tên Aircraft Engine News( “Flugmotoren-Nachrichten”) đã lần đầu tiên ví von logo của BMW với hình ảnh một cánh quạt đang quay tít. Hình minh hoạ của bài viết là một chiếc máy bay chuẩn bị cất cánh, có thể thấy rõ 2 vòng tròn lồng vào nhau và các chữ cái B, M và W được đặt vào đó.

Huyền thoại bắt đầu. Kể từ đó, trong hơn 8 thập kỷ tiếp theo, chưa bao giờ hãng xe nước Đức chính thức cải chính sự hiểu lầm này. Bởi đó là một câu chuyện truyền cảm hứng ghê gớm. Nó viết về một thương hiệu có quá khứ hào hùng, về một hãng xe vươn lên sau những thất bại tưởng không thể gượng nổi của Thế chiến II và đã từ tro tàn sải cánh bay lên đỉnh cao muôn trượng.

Những thay đổi của logo BMW kể từ năm 1917 đến nay.

Fred Jakobs, người phụ trách bộ sưu tập khổng lồ cả nghìn chiếc xe cổ đồ sộ của hãng BMW, người có mặt ở hầu hết các sự kiện văn hoá, lịch sử liên quan đến ô tô ở châu Âu, hiểu rõ điều đó hơn bất cứ ai. Ông bảo, câu chuyện cũng chẳng lấy gì làm sai lắm, ngoại trừ việc không có cánh quạt nào trong logo hết. Tất nhiên, huyền thoại nào cũng bắt nguồn từ một tích nào đó nhưng không có nghĩa là phải giống hệt sự thật. Khi nào mà hai màu xanh trắng bay trên đỉnh cao vũ trụ xe hơi, người ta sẽ vẫn còn thích những câu chuyện huyền ảo xoay quanh một tượng đài.

Trâm Anh